شاه پسند در قدیم به نام گیاه صلیب( Herb of the Cross ) معروف بوده است زیرا گفته می شود که آن را روی زخم های مسیح ریختند و خونریزی قطع شد. در واقع دارای خاصیت ضد خونریزی است.
این گیاه در نواحی جنوب آسیا، آفریقا و اروپا در حاشیه جاده ها و دشت ها و مزارع می روید و در ایران در مناطق شمال ایران و اطراف تهران، فارس و نواحی جنوب یافت می شود.
قسمت مورد استفاده این گیاه، برگ ها و سر شاخه های سبز آن است در اثر مالش دادن بوی مطبوعی در تمام قسمت های این گیاه منتشر می شود ولی طعم آن گس و تلخ است.
گیاه شاه پسند که در دو نوع معمولی و آمریکای جنوبی (به لیمو) موجود است، می تواند زخم ها و ورم ها را با التیام نسوج بدن بهبود بخشد. این گیاه برای درمان نقرس نیز استعمال می شود.
مصرف جوشانده گیاه شاه پسند، سبب درمان درد عصبی، سرگیجه و ضعف روانی می‌شود. همچنین مصرف جوشانده شاه پسند برای انواع ناراحتی های عصبی، سرفه، بی خوابی و حالات ترس و تب توصیه شده است. این گیاه ماده ی درمانی مناسبی برای موارد اسپاسم و ضد تب است. اما این گیاه قبل از همه یک ماده ی مطمئن برای معده است. در موارد اختلالات هاضمه و نفخ، هیچ چیز بهتر از شاه پسند آمریکایی جنوبی وجود ندارد. سرشاخه های سبز شاه پسند وحشی کاربرد دارویی دارد.
این گیاه گس و تلخ در بهبود سرما خوردگی موثر است. این گیاهِ خلط آور برای درمان بیماری های پوستی نیز مفید است.
این گیاه گونه های مختلفی دارد که متجاوز از صد نوع می باشد، ما در ایران بیشتر نوع تزئینی آن که شاه پسند درختی نام دارد را می شناسیم اما نوع دارویی آن نیز در ایران وجود دارد که ما در این مطلب بیشتر به آن نوع می پردازیم.
ترکیبات شیمیایی:
شاه پسند وحشی دارای مواد شیمیایی مختلفی نظیر تانن، موسیلاژ، ساپونین، وربی نالین، بتاکاروتن و ماده ای تلخ می باشد.
خواص دارویی:
شاه پسند وحشی از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است.
۱) قابض و ضد تشنج است.
۲) برای از بین بردن آب آوردگی بدن مفید است و بدین منظور باید آن را با ملاس چغندر خورد.
۳) برای تقویت قلب مفید است.
۴) خون را تمیز و تصفیه می کند.
۵) عرق آور است.
۶) مقدار شیر را در مادران شیرده زیاد می کند.
۷) کرم معده را کشته و از بین می برد.
۸) خلط آور است.
۹) برای برطرف کردن سرماخوردگی مفید است.
۱۰) کمبود ویتامین C را درمان می کند.
۱۱) برای درمان ناراحتی های پوستی مفید است.
۱۲) بیماری زردی را برطرف می کند.
۱۳) برای رفع خونریزی لثه مفید است.
۱۴) سنگ کلیه و مثانه را خارج می سازد.
استفاده خارجی
۱- برای ورم مخاط دهان و گلو، جوشانده آن را غرغره کنید.
۲- کمپرس آن را روی ضرب دیدگی بگذارید.
۳- زخم و بریدگی ها را با ضماد آن درمان کنید.
۴- برای رفع خستگی پس از کار روزانه از حمام شاه پسند استفاده کنید بدین منظور مقدار ۲۰۰ گرم از برگ های این گیاه را در دو لیتر آب ریخته و حرارت دهید تا به جوش آید سپس آن را روی چراغ برداشته و بگذارید به مدت ۱۵ دقیقه دم بکشد. بعد آن را صاف کرده و در وان حمام بریزید و برای مدت ۲۰ دقیقه در آن دراز بکشید تا خستگی عضلات برطرف شود .
طرز استفاده:
دم کرده:
یک قاشق چایخوری برگ های خشک شده این گیاه را در یک فنجان آب جوش ریخته و برای مدت ۱۰دقیقه دم کنید سپس صاف کرده و به مقدار یک فنجان سه بار در روز بنوشید.
جوشانده:
مقدار ۴۰ تا ۵۰ گرم از برگ های خشک شده ی این گیاه را در یک لیتر آب جوش ریخته و بگذارید به مدت ۵ دقیقه به آرامی بجوشد سپس آن را صاف کنید.
اسانس:
قوی تر از تنطور می باشد و از برخی داروخانه ها می توان آن را خریداری کرد. مقدار مصرف آن یک تا دو قطره در یک لیوان آب می باشد.
طریقه مصرف شاه پسند معمولی
بیست تا سی گرم از گیاه خشک را در یک لیتر آب دم می کنند و روزانه دو تا سه فنجان می نوشند. برای استعمال داخلی یک مشت کوچک از گیاه خشک با یک لیتر آب کافی است در مصرف خارجی (به شکل کمپرس کردن، محلول غرغره، پانسمان) یک پیمانه گیاه خشک شده در یک لیتر آب به کار برده شود.
طریقه مصرف شاه پسند آمریکای جنوبی(به لیمو)
بیست تا سی گرم از گل و برگ گیاه را در یک لیتر آب می ریزند و دم کرده قابل شرب مطبوعی درست می کنند.
اما اگر بخواهند بیشتر از دو فنجان در روز میل کنند باید مقدار گیاه را به شش گرم در یک لیتر آب تقلیل داد.
مضرات:
خوردن زیاد این گیاه ضربان قلب را کم می کند و باعث تحریک روده ها و رحم می شود. بنابراین کسانی که ناراحتی قلبی دارند و یا خانم های باردار باید در خوردن آن احتیاط کنند.