با توجه به مواد موجود در میوه و سایر قسمت‌های سنجد می‌توان اثرات قابض، محرک، ضد التهاب، ضد اکسیدان، ضد سرطان و رفع مشکلات معده و روده را برای آن پیش‌بینی نمود.
گیاه‌شناسی
درخت سنجد درختی است که ارتفاع آن تا ۷ متر می‌رسد. تمام قسمت‌های گیاه از پرزهای فشرده نقره‌ای پوشیده شده و ممکن است خاردار یا بی‌خار باشد. برگ‌های آن بیضی، دراز، نوک‌تیز به طول تا ۹ و عرض تا ۵/۲ سانتی‌متر می‌باشند. سطح رویی برگ‌ها سبز مایل به خاکستری و سطح زیرین سفید نقره‌ای است.
گل‌های کوچک گیاه به تعداد یک تا سه عدد به رنگ زرد کمرنگ و به صورت نر و ماده یا به طور مجزا نر و ماده هستند. این گل‌ها بوی بسیار نافذی دارند و در اوایل تابستان ظاهر می‌شوند. میوه بیضی‌شکل سنجد شبیه و به اندازه زیتون، به طول تا ۷/۱سانتی‌متر و به رنگ نارنجی مایل به قرمز و دارای طعم ملایم و قابض است.
سنجد بومی نواحی غربی و مرکزی آسیا، از روسیه و قزاقستان تا ترکیه و ایران می‌باشد و در بیشتر نقاط ایران، به‌خصوص در استان‌های آذربایجان، کردستان، همدان، اصفهان، فارس، خراسان، تهران و بلوچستان می‌روید.
ترکیبات مهم
گل‌های سنجد دارای اسانس معطری است که مواد موثر آن اولین بار در سال ۱۳۷۸ توسط مولف و همکاران مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد که مهم‌ترین ترکیبات اسانس شامل: اتیل سینامات ۲/۸۱ درصد، دوکوزان ۷/۱ درصد، تری‌کوزان ۵۵/۰ درصد، هنی‌کوزان ۹/۰ درصد، متیل سینامات ۸/۳ درصد، سیس و ترانس اتیل بنزوات ۱۱/۰ درصد، نونانال ۲۲/۰ درصد و ۱و۸ ررسینئول ۱۱/۰ درصد می‌باشند.
غُبیرا یا سنجد دارای طبیعت سرد و خشک است. هر خونریزی را بند آورد. صفرآور است. در علاج سرفه مفید است. از استفراغ جلوگیری می‌کند. بندآورنده شکم است (ضد اسهال) و ادرار را زیاد می‌کند
میوه، برگ و ساقه سنجد حاوی ترکیبات تاننی، ساپونینی، فلاوونوئیدی و آلکالوئید است. همچنین ترکیبات قندی، چربی، کاروتنوئیدها و ویتامین‌ها، از جمله ویتامین‌های C و E، از ترکیبات میوه می‌باشند.
داروشناختی و اثرات مهم
با توجه به مواد موجود در میوه و سایر قسمت‌های سنجد می‌توان اثرات قابض، محرک، ضدالتهاب، ضداکسیدان، ضدسرطان و رفع مشکلات معده و روده را برای آن پیش‌بینی نمود.
با توجه به اینکه تحقیقات چندانی در مورد مواد و خواص سنجد ایران صورت نگرفته است، می‌توان به نظریات دانشمندان و منابع طب سنتی توجه نمود.
ابن‌سینا در کتاب قانون راجع به سنجد چنین گفته است:
غُبیرا یا سنجد دارای طبیعت سرد و خشک است. هر خونریزی را بند آورد. صفرآور است. در علاج سرفه مفید است. از استفراغ جلوگیری می‌کند. بندآورنده شکم است (ضد اسهال) و ادرار را زیاد می‌کند.
در مخزن الادویه راجع به سنجد چنین آمده است:
غُبیرا را به فارسی سنجد گویند. میوه درختی است بزرگ به قدر درخت عنابو در مناطق بسیار سرد می‌روید و برگ آن خشن است.
درخت دو نوع است: نر و ماده که نر آن ثمر نمی‌دهد و ماده آن دو نوع می‌باشد: یکی میوه آن به اندازه عناب و پوست آن نازک است که بعد از رسیدن پوست آن سرخ می‌گردد و از مغز خوب جدا نمی‌شود. مغز آن سفیدرنگ، شیرین، خوشبو و خوش‌طعم است که تخمی (هسته) کمی طولانی، شبیه هسته عناب دارد و نوع دیگر، میوه‌اش بزرگ‌تر از نوع اول است و پوست آن از مغز جدا می‌شود. مغز آن سفیدرنگ و نرم، مانند آرد می‌باشد و هسته آن به آسانی جدا می‌گردد. این نوع، شیرینی کمتری دارد و در فارسی به آن سنجد آردی گویند. هر دو نوع در وسط تابستان می‌رسند و قوت آن ها تا دو سال باقی می‌ماند.
* طبیعت آن سرد و خشک و میوه‌اش مقوی و مفرح است.
* برای درمان سردرد و سرفه مفید می‌باشد.
* مقوی معده و ضد استفراغ و صفراآور است.
* خام آن ضد اسهال است.
* گل آن سفید مایل به زردی است و بعضی زعفرانی رنگ گفته‌اند. طبیعت گل آن گرم و خشک و بسیار خوشبو و تند می‌باشد و استشمام بوی آن محرک شهوت زنان، خصوصاً زنان و دختران جوان است.
* بوی گل آن مفرح و مقوی دل و دماغ و آشامیدن آن مقوی دماغ و قلب است.
* همچنین گل آن جهت امراض سینه و ریه، معده و جگر و آب آوردن انساج، لرز و یرقان مفید است.
* برگ تازه آن برای درمان زخم و رفع عفونت مفید می‌باشد و اگر برگ تازه نباشد، برگ خشک آن هم مفید است.
نکات قابل توجه
۱- در منابع قدیمی اشاره به دو نوع سنجد معمولی و آردی شده است که در منابع جدید هم همین موضوع به چشم می‌خورد.
۲- در تجزیه و شناسایی مواد تشکیل‌دهنده اسانس گل سنجد، مواد محرک هورمون‌های زنان تشخیص داده شده است که مطالب اظهارشده در مخزن‌الادویه تحریک شهوت زنان و دختران را کاملا تائید می‌کند. در گذشته زنان و دختران، به‌خصوص نوجوانان را از استشمام رایحه سنجد به دلیل اثرات تحریکی منع می‌کردند.
۳- با توجه به گستردگی کم درختان سنجد در جهان، تحقیقات زیادی در مورد مواد و اثرات آن صورت نگرفته، ولی در سال‌های اخیر توجه بیشتری به آن شده و تحقیق بر روی میوه و هسته آن در حال انجام است که باید منتظر نتایج شد.
۴- کمیت و کیفیت مواد موجود در اسانس سنجد ایران مشابهت زیادی به اسانس گل سنجد کشور چین دارد. این شباهت به خصوص در جسم اصلی آن یعنی اتیل‌سینامات می‌باشد.